Yerel Tohumlar Yok Olmaktan Böyle Kurtarıldı!

Yerel Tohumlar Yok Olmaktan Böyle Kurtarıldı!

Yusuf Yavuz

Muğla'nın Fethiye ilçesinde, kadınların başını çektiği projeyle atadan kalma yerel tohumlar yok olmaktan kurtarılıyor. Yöredeki köylerde yerel tohumla üretim yapılan tarımsal projeyi başarıyla yürüten Fethiyeli kadınlar, 25 Ekim'de satışı yasak olan tohumları üreticiler arasında takas etmeye hazırlanıyor. Türkiye'ye örnek olacak yerel tohum projesinden üretici de tüketici de oldukça memnun.

YEREL TOHUMLAR YASAKLANINCA HALK TAKASA BAŞLADI

2006 yılında çıkartılan 'Tohum Yasası'nın ardından köy popülasyonu olarak anılan yerel tohumların satışı yasaklanarak yalnızca sertifikalı tohumların ticari olarak satışına izin verildi. Küçük çiftçilerin kendi başlarına sertifikasyon yaptırma olanağı da bulunmayınca üreticiler çareyi tohumlarını takas etmekte buldu. 2010 yılında İzmir Torbalı'da başlatılan tohum takası şenlikleri, kısa sürede ülkenin pek çok yerine yayıldı. Muğla'nın Fethiye ilçesinde bu yıl ikincisi düzenlenecek olan Fethiye Yerel Tohum Takas Şenliği 25 Ekim Cumartesi günü gerçekleştirilecek.

FETHİYELİ KADINLARIN YEREL TOHUM SEFERBERLİĞİ

Muğla'nın Fethiye ilçesinde iki yıl önce başlatılan yerel tohum seferberliği, örnek bir çalışmayla meyvelerini vermeye başladı. Cumhuriyet Kadınları Derneği (CKD) Fethiye Şubesi'nin öncülüğünde başlatılan projeyle, Fethiye'nin köylerinde tespit edilen üreticilerin giderek kaybolan yerel tohumlarla üretim yapmaları sağlandı. İlçedeki sivil toplum örgütler, ve meslek odalarının da desteğiyle gelişen projeye Fethiye ve Ölüdeniz belediyeleri de katkı sağlıyor. Yerel tohumlardan üretilen sebze ve meyveler, Fethiye'deki Cuma Pazarı'nda satışa sunuluyor. Fethiye Belediyesi'nin sağladığı tezgahlarda köylüler adına satış yapan Cumhuriyet Kadınları Derneği üyeleri, ilçedeki yerel tohum seferberliğini ikinci kez şenlik düzenleyerek kutluyor.

ÜRETİCİLER TOHUMLARINI TAKAS EDECEK

25 Ekim Cumartesi günü Fethiye Belediyesi Kültür Merkezin'de gerçekleştirilecek olan tohum takası şenliğine, Ege Üniversitesi Ziraat. Fak. Öğr. Üy. Prof. Dr. Tayfun Özkaya, yerel tohum konusunda çalışmaları bulunan Dr. Zerrin Çelik ve 'Börtü Böcek' kitabının yazarı Dr. Füsun Tezcan konuşmacı olarak katılacak. Üreticiler arasında tohum takasının da yapılacağı şenlikte ayrıca yerel sanatçı Adem Kazan'ın vereceği konser ve halk oyunları gösterileri gerçekleştirilecek.

DR. NALAN ÜNAL: 'HEM EKİM HEM DE SATIŞ YAPIYORUZ'

Şenlik öncesinde sorularımızı yanıtlayan CKD Fethiye Şube Başkanı Dr. Nalan Ünal, hibrit tohumlarla tohum tekellerine bağımlı hale gelen üreticilerin ve biyolojik çeşitliliğin korunması için tohum takası etkinliklerinin oldukça önemli olduğuna işaret ederek, "biz yerel tohumlarla hem ekim yaptırıyoruz, hem satışını yapıyoruz hem de tohumların üreticiler arasında takas edilmesini sağlıyoruz. Bu şekilde çalışan tek grubuz. Sözleşme yaptığımız üreticilerin üretim aşamalarını kontrol ediyor, destek sağlıyoruz. Sonuçta üreticiye para dönüşü de sağlanıyor. Üreticiye ekonomik gelir sağlandığında yerel tohuma daha çok yönelecektir" diye konuştu.

SUNA KUMYOL: 'ÜRETİCİLER MEMNUN, DESTEĞE İHTİYAÇ VAR'

Projenin eşgüdümünü sağlayan Suna Kumyol ise yapılan çalışmalar hakkında şu bilgileri verdi: "proje kapsamında takibini yaptığımız yerel tohumlarla üretim yapan 120 civarında üretici var. Üreticiler projeden oldukça memnunlar. Çünkü yerel tohumlarla da kazanç elde edebileceğini gören çiftçiler, bunun güvence altına alınması durumunda hibrit tohumu terk etmeye hazır. Üreticilere bilgi desteği de sağlıyoruz. Soğan, sarmısak ve Arap sabunu kullanarak ilaç kullanmadan biyolojik mücadele edilebileceğini öğrendiler. Bu konudaki en büyük eksikliğimiz tüketicilerin yeterince farkında olmayışı. Biraz daha ilgi ve desteğe ihtiyaç var."

'YEREL TOHUMLAR SAĞLIK AÇISINDAN ÇOK ÖNEMLİ'

Fethiye ve Seydikemer'e bağlı toplam 22 köyde sürdürülen proje kapsamında başta domates olmak üzere, salatalık, patlıcan, kavun, karpuz, fasulye ve mısır gibi ürünlerin yetiştirildiği bilgisini veren Kumyol, "bu yılın tohumlarını topladık. Şenlik kapsamında yapacağımız takasın ardından Şubat ayında üreticiler ekim yapacaklar. Hem üretimde bağımsızlığımız hem de insanımızın sağlığı açısından çok önemli olan yerel tohumlarımızın korunması konusunda hepimize büyük sorumluluk düşüyor" dedi.

ÜRETİCİ R. ÖZDEMİR: 'HİBRİTE MAHKUM OLMAK İSTEMİYORUZ'

Proje kapsamında yerel tohumlarla üretim yapan Seydikemer Bağlıağaç köyünden Ramazan Özdemir, 15 yıldır çiftçilik yaptığını belirterek, "ben üretimde her zaman yerel tohumlarımızı kullandım. Çünkü hibrit tohum hem pahalı hem de fideydi, ilaçtı çiftçiyi belirli bir yere bağımlı kılıyor. Hibrit tohum çiftçiyi mağdur ediyor. Ben kendi ürettiğim ürünlerden iki yıl sonra ekeceğim tohumu bile şimdiden hazırladım. Yerel tohumlardan yaptığım üretimle para da kazanıyorum.Cumhuriyet Kadınları Derneği'nin desteğiyle bu konuda daha da iyi gelişmeler olacağına inanıyorum. Millet yerel tohumun önemini bilmiyor. Hem sağlık hem da bağımsızlık açısından çok önemli. Ama herkes cebini düşünüyor. Oysa bu dünyanın üstü varsa bir de altı var. Gerçeği konuşalım. Ben seni bu dünyada zehirlerim ama bunun bir de altı var. Sen beni bu dünyada kandırırsın ama altında nasıl hesap vereceksin. Biz üreticimizin tohum tekellerine mahkum olmasını istemiyoruz" görüşünü dile getirdi.

ÜRETİCİ ADEM ARSAL, ARAP SABUNUYLA ZARARLILARI YENDİ

Fethiye Nif (Arpacık) köyünden Adem Arsal da geçmişte gelirinin büyük kısmını tarım ilaçlarına ayırdığını ancak yerel tohum ekmeye başladıktan sonra bunun tersine döndüğünü söylüyor. Proje kapsamında ekim yapan üreticilerden biri olan Arsal, "bu yıl yerel tohumlardan beyaz lahana, mor domates, şeker havucu, karpuz ve bal kabağı yetiştirdim.İlaç kullanmadan doğal yöntemlerle yetiştirdiğim karpuzlardan bazıları 33 kiloya kadar ulaştı. Görenler şaşırıyor. Zararlılara karşı zehir kullanmadığım için ürünlerden tüketiciler son derece memnun. Bu yıl kiraz ağaçlarımdaki mantar ve kırmızı örümceğe karşı arap sabunu ve ayı ağacı suyundan elde ettiğim doğal karışımı kullandım. Sonuç çok iyi oldu. Komşularımın kirazlarının yaprakları sarardı, benimkiler halen yem yeşil ve sağlıklı. Kelebeğe karşı da kekik kullanıyorum. Yerel tohumlarla üretim yapmaktan oldukça memnunum" diye konuştu.

YEREL TOHUMLARIN SATIŞI NEDEN YASAK

Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı'nca hazırlanan ve 2006 yılında yürürlüğe giren Tohum Yasası, sertifikasız tohumların satışına yasaklama getirdi. Böylece köy popülasyonu olarak anılan tohumlar dolaşımdan çıktı. Yasa, "yurt içinde sadece kayıt altına alınmış tohumların satışına izi verilir" hükmünü getirdiği için atadan kalma yerel tohumları satamayan üreticiler tohumlarını takas yoluyla yaşatmaya çalışıyor. Tohum yasasının getirdiği bir başka ağır yaptırım ise üreticinin sertifikasız bir tohumdan elde edilen ürünün piyasaya sürmesi durumunda 10 bin lirayı bulan para cezalarına maruz kalması. Sahaya yayılması zaman alan ancak üreticiler açısından sert yaptırımlar içeren tohum yasası, küresel tohum devlerinin monokültür tarım uygulamalarına da yasal zeminini hazırladığı ve biyolojik çeşitliliği yok ettiği için eleştiriliyor.